(BBC)- Người thuận tay phải
chiếm đa số trên toàn thế giới - nhưng tại sao? Jason G Goldman tìm hiểu.
Con người chúng ta thường không mấy khi nhất
trí về mọi thứ, nhưng có ít nhất một điều mà một số ấn tượng trong chúng ta
chấp nhận: đó là tay nào dễ điều khiển nhất.
Nếu bạn sử dụng một bên tay để viết thì bạn
thường dùng chính tay đó khi ăn, và hầu hết trong chúng ta – khoảng 74% tới 96%
loài người chúng ta – thuận tay phải.
Trong thực tế, "chưa bao giờ có bất kỳ
tổng kết nào về dân số trong đó người thuận tay trái lại đông hơn", theo
nhà khảo cổ học Natalie Uomini tại Đại học Liverpool tại Anh.
Xu hướng thiên về sử dụng một chi bên này hay
bên kia thường bắt đầu từ trong não bộ. Chúng ta biết rằng một số nhiệm vụ được
kiểm soát phần lớn bởi hoạt động của não ở bán cầu não trái, trong khi bán cầu
não phải điều chỉnh các nhiệm vụ khác.
Cái gây nhầm lẫn là ở chỗ có một số dây thần
kinh đan chéo giữa cơ thể và não bộ, có nghĩa là bên trái của não bộ kiểm soát
nhiều hơn phía bên phải của cơ thể và ngược lại. Nói cách khác là bán cầu não
trái của não giúp kiểm soát các hoạt động của bàn tay phải, mắt phải, chân
phải.…
Một số người cho rằng sự phân chia lao động
của thần kinh là một đặc điểm của động vật trong một nửa tỷ năm.
Có lẽ nó đã tiến hóa vì thấy hiệu quả hơn tạo
điều kiện cho phép hai bán cầu não thực hiện các tính toán khác nhau cùng một
lúc.
Chẳng hạn phía bên trái của não có thể đã
tiến hóa để thực hiện các hoạt động lặp đi lặp lại - những việc như tìm kiếm
thức ăn - trong khi phía bên phải của não được tự do để phát hiện và phản ứng
nhanh trước các thách thức bất ngờ trong môi trường – chẳng hạn như trước động
vật săn mồi khi chúng đến gần chẳng hạn.
Điều này có thể thấy được ở nhiều loài cá,
cóc và chim, mà tất cả các loài đều nhiều khả năng tấn công con mồi mà chúng
nhìn thấy bằng mắt phải.
Vì vậy có thể rằng (mặc dù khó để chứng minh)
khi tổ tiên của chúng ta bắt đầu đi bằng hai chân thay vì tứ chi, giải phóng
đôi tay để thực hiện nhiệm vụ mới như chế tạo công cụ, tổ tiên ta đã bắt đầu sử
dụng bàn tay theo cách thức khác đi.
Hoặc, theo nhà khoa học nhận thức Stephanie
Braccini và đồng nghiệp nói trong một nghiên cứu trên Tạp chí Tiến hóa Loài
người, "việc tăng cường của sự bất đối xứng cá nhân [có thể] bắt đầu ngay
khi tông người Hominini bắt đầu tự thấy phải ở tư thế thẳng đứng khi sử dụng
công cụ hay tìm kiếm thức ăn".
Để hậu thuẫn cho cách lý giải này, Braccini
và các cộng sự đã xem xét sự thuận tay ở tinh tinh, và thấy rằng khi loài này
đứng trên tất cả tứ chi, chúng không tỏ ra ưa dùng tay bên nào. Chỉ khi buộc
phải đứng vị trí thẳng thì mới hé lộ việc ưa dùng tay nào - mặc dù các con tinh
tinh được nghiên cứu đều thuận cả hai tay, tức là tay trái và phải là như nhau.
Rõ ràng là phải có cái gì đó khác cần thiết
tới mức thúc đẩy con người cổ xưa thuận tay phải cao tới mức chúng ta thấy ngày
nay.
Chúng ta biết đại khái khoảng khi nào có thay
đổi đã xảy ra từ thí nghiệm mà các nhà nghiên cứu thực hiện đối với dụng cụ
bằng đá cổ xưa bằng cách sử dụng tay trái hoặc tay phải để đẽo - hoặc gò – công
cụ đó thành hình dạng như y muốn trước khi so sánh chúng với các công cụ thực
hiện bởi tông người Hominini. Việc tiến hành thí nghiệm như vậy cho thấy có ít
bằng chứng rằng con người thủa sơ khai cách đây hơn 2 triệu năm về trước chủ
yếu thuận tay phải.
Tuy nhiên, công cụ bằng đá được làm khoảng
1,5 triệu năm trước ở Koobi Fora, Kenya, bởi hai loài người cổ đại - Homo
habilis (xảo nhân, tức người khéo léo) và Homo erectus (trực nhân, tức người
đứng thẳng trên hai chân) – đều cho thấy một số bằng chứng là đa số thuận tay
phải.
Và khi một loài được gọi là Homo
heidelbergensis (người Heidelberg, nay đã tuyệt chủng) xuất hiện, có lẽ khoảng
600.000 năm trước, người ta thấy việc thuận tay phải rõ ràng hơn trong các xã
hội tiền sử.
Chẳng hạn những vết trên răng được bảo tồn
của loài Homo heidelbergensis cho thấy rằng thức ăn thường được đưa lên miệng
bằng tay phải.
Điều này cho chúng ta biết vào thời điểm nào
đã có thay đổi này xảy ra, nhưng không biết vì sao. Một số người cho rằng tất
cả là do ngôn ngữ. Vì hầu hết mọi người thuận tay phải với đặc tính là được bên
trái não bộ kiểm soát – nên hầu hết mọi người học cách xử lý ngôn ngữ ở bán cầu
não trái của họ.
Trên thực tế, việc não trái chuyên dành cho
ngôn ngữ thậm chí còn phổ biến hơn là thuận tay phải và điều đó có thể giải
thích rằng vì bán cầu não trái phát triển về ngôn ngữ, việc ưa dùng tay phải có
thể chỉ đơn giản là sự tăng cường như một tác dụng phụ.
Điều này được gọi là giả thuyết Homo loquens:
Tức là việc thuận tay nào về cơ bản được tác động bởi sự tiến hóa trong tư thế
đứng thẳng bằng hai chân, trong khi ưu tiên thuận bên phải được chi phối bởi sự
phát triển của ngôn ngữ.
Việc thuận tay phải có thể chẳng qua là sản
phẩm ngẫu nhiên của cách hình thành hệ thống dây thần kinh nối với nhau trong
bộ não của chúng ta.
Nhưng chứng minh giả thuyết đó là khó, hoặc
thậm chí là không thể chứng minh được, vì lý tưởng nhất là liên quan đến việc
thử nghiệm thần kinh của tổ tiên chúng ta vốn qua đời lâu lắm rồi.
Sự thật là chúng ta có lẽ sẽ không bao giờ
biết các chuỗi sự kiện gì đã thực sự đưa loài người chúng ta tới thiên hướng
dùng phần bên phải của cơ thể và phía bên trái của não bộ.
Đối với những người thuận tay trái trong
chúng ta thì hãy dũng cảm lên!
Theo một bài báo năm 1977 trên tạp chí Bản
tin Tâm lý, "có khá ít bằng chứng cho thấy sự liên
hệ của việc thuận tay trái là bất lợi hay điểm yếu, như một số người thường
nói".
Trên thực tế, một số nghiên cứu cho thấy rằng
những người thuận tay trái thậm chí có thể dễ dàng phục hồi từ tổn thương não
hơn. Và tay trái của họ dường như có lợi thế bất ngờ trong lúc giao tranh, có
nghĩa là người thuận tay trái có thể trội hơn ở môn thể thao đấu tay đôi như võ
thuật.
Tất cả điều này cho thấy khác thường có khi
lại hay.
Bài gốc tiếng Anh đã được đăng trên BBC Future.
(bbc.co.uk)