(PL)- Ba nhà khoa học Mỹ và Na Uy cùng đoạt giải Nobel Y học.
Mùa giải Nobel năm 2014 bắt đầu với giải Nobel Y học. Trang web giải Nobel đưa tin đã có 263 nhà khoa học được đề cử
giải Nobel Y học, trong đó 46 nhà khoa học được đề cử lần đầu.
Ngày 6-10, Hội đồng Nobel ở Viện Y học Karolinska tại Stockholm (Thụy Điển) thông báo giải Nobel Y học được trao cho nhà khoa học Mỹ John O’Keefe và vợ chồng nhà khoa học Na Uy Edvard Moser và May-Britt Moser với phát hiện các tế bào thiết lập hệ thống định vị trong não bộ con người.
TS John O’Keefe sinh năm 1939 tại New York (Mỹ), mang hai quốc tịch Anh và Mỹ. Ông nhận bằng tiến sĩ tâm-sinh lý học ở Đại học McGill (Canada).
Hiện thời ông làm giám đốc Trung tâm Sainsbury Wellcome về hành vi và mạch thần kinh thuộc Đại học London ở Anh.
TS Edvard Moser sinh năm 1962 ở Alesund (Na Uy). Ông lấy bằng tiến sĩ chuyên ngành bệnh học thần kinh tại Đại học Oslo (Na Uy) năm 1995.
Từ trái sang: TS Edvard Moser, TS May-Britt Moser và TS John O’Keefe. Ảnh: NTNU.EDU
Ông đang giữ chức giám đốc Viện Kavli về khoa học thần kinh hệ thống tại TP Trondheim (Na Uy).
Vợ ông là TS May-Britt Moser sinh năm 1963 ở Fosnavag (Na Uy). Bà nhận bằng tiến sĩ cùng lĩnh vực tại cùng trường và cùng năm như chồng. Bà là giám đốc Trung tâm Tính toán thần kinh ở Trondheim.
Năm 1971, nhà khoa học John O´Keefe đã tìm ra thành phần đầu tiên của hệ thống định vị trong não bộ.
Ông nhận thấy một loại tế bào thần kinh mới ở vùng hải mã (hippocampus) giữa thùy thái dương trong não bộ chuột luôn luôn được kích hoạt khi chuột ở một vị trí cụ thể trong phòng. Khi chuột chạy sang chỗ khác, các tế bào thần kinh khác tiếp tục được kích hoạt.
Ông gọi các tế bào này là tế bào địa điểm (place cell). Ông nhận thấy chúng không chỉ lưu dữ liệu hình ảnh mà còn dựng lên sơ đồ căn phòng.
Ông kết luận ký ức về một không gian nào đó có thể được lưu trữ bằng một kết hợp cụ thể về hoạt động của các tế bào địa điểm trong vùng hải mã.
Hơn ba thập niên sau, đến năm 2005, hai nhà khoa học May-Britt Moser và Edvard Moser phát hiện một thành phần quan trọng khác trong hệ thống định vị của não bộ. Đó là loại tế bào thần kinh mà họ gọi là tế bào lưới (grid cell).
Các tế bào lưới nằm trong khu vực vỏ não nội khứu (entorhinal cortex). Quan sát ở chuột, họ nhận thấy các tế bào lưới sẽ được kích hoạt khi chuột đi qua các vị trí khác nhau kết hợp thành hình mắt lưới lục giác.
Các tế bào lưới tạo ra hệ thống điều phối cho phép định vị và tìm đường đi chính xác.
Các công trình nghiên cứu tiếp theo của họ đã làm rõ cách thức tế bào địa điểm và tế bào lưới phối hợp để xác định vị trí và dò tìm đường đi.
Các nghiên cứu gần đây bằng kỹ thuật chụp ảnh não bộ và nghiên cứu bệnh nhân chịu phẫu thuật thần kinh đã cung cấp bằng chứng cho thấy tế bào địa điểm và tế bào lưới tồn tại trong não bộ con người.
Ở bệnh nhân mắc bệnh Alzheimer, vùng hải mã và vùng vỏ não nội khứu bị ảnh hưởng từ giai đoạn đầu của bệnh nên họ thường đi lạc đường và không thể ghi nhận môi trường xung quanh.
LÊ LINH - plo.vn
Phát hiện hệ thống định vị trong não bộ con người sẽ giải đáp các câu hỏi như: Làm sao chúng ta biết đang ở đâu? Làm sao chúng ta có thể tìm lối đi từ nơi này đến nơi khác? Làm sao chúng ta có thể lưu trữ thông tin về vị trí để có thể ngay lập tức tìm ra đường đi nếu đã từng đi trên con đường đó?
8 triệu krona (23,4 tỉ đồng VN) tiền thưởng được chia 50% cho TS John O’Keefe và phần còn lại cho hai vợ chồng Edvard Moser và May-Britt Moser. Đây là đôi vợ chồng thứ năm đoạt giải Nobel từ trước đến nay
|